گزارش حاضر در باره کتابی است از یکی از صوفیان قادری مذهب که شرح حال دوازده امام (ع) را آورده و آن را اسباب برکت کتاب خود دانسته و روی عصمت آنان تأکید کرده است. این متن نشان می‌دهد که در نواحی مختلف دنیای اسلام، باور به تسنن دوازده امامی نفوذ داشته است. در این باره با تفصیل بیشتری در کتاب تاریخ تشیع در ایران سخن گفته‌ام، اما این متن را تازه یافتم.

این یادداشت را برای این نوشتم که بگویم، الغدیر علامه امینی، صرف نظر از این که اثری در حوزه بحث‌های امامت است، اثری در تاریخ تشیع به شمار می‌آید. ارزش این کتاب، از این زاویه، اغلب ناشناخته مانده است. به همین دلیل، از انبوه اطلاعاتی که در این کتاب در باره تاریخ تشیع آمده، استفاده لازم صورت نگرفته است.

از جَنابِ شیخِ کَفْعَمی یادگارهایِ فرهنگی و عِلمیِ کِرامَندی بر جای مانده است؛ که یکی از آنها، دستنوشتی است از صحیفَۀ سَجّادیّه ـ ع ـ مُوَرَّخِ 867 هجریِ قَمَری که اینَک در مجموعۀ مَخطوطاتِ آقایِ سَیِّد جلال‌‌الدّینِ یونُسی (باشَندۀ قُم) نگاهداری می‌شود؛ و یادداشتِ حاضِر، به بهانۀ اِنتِشارِ نسخه‌‌برگردانِ بسیار نَفیس و دِل‌انگیزِ آن ـ که با طَبع و تَجلیدی سَزامَند از سویِ بُنیادِ محقِّقِ طَباطَبائی (در قُم) و سازمانِ أَسناد و کتابخانۀ مِلّیِ جُمهوریِ إِسلامیِ ایران (در تهران) چاپ و پخش گردیده است ـ، سِمَتِ تَحریر می‌یابَد.

أصولُ الفضائل في الرجل ثلاثةٌ:
۱. ما يتحلّى‏ به من أخلاقٍ فاضلة وسجايا كريمةٍ وطبائعَ شريفة، كالعلم والشُجاعة والسَخاء.
۲. ما يصدُرُ منه من أفعال الخَير وأعمال البِرِّ ومواقفَ مُشَرِّفة كالجِهاد في سبيل الله ونُصرة الدين وإقامة الحقّ ونشر العدل وبذل المعروف والإنفاق ونحوِ ذلك من وُجوه البِرِّ وبذل الصدقات وكثرة التعبُّد للباري سبحانه.
۳. أقوال العظماء فيه وثناءُ الناس عليه.

سومين خطبه نهج البلاغه ـ كه به نام «شقشقيّه» نامبردار گرديده است ـ يكى از شورانگيزترين و جاندارترين خطبه‌هاي علوى به شمار مي‌رود كه هم از منظر لفظ و هم از ديدگاه معنا بديع و توجّه‌برانگيز است...

این رساله، ترجمه‌ای است از مقاله ماندگار مرحوم آیت الله سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ که به مناسبت صدمین سال درگذشت سیّد مجاهد، میر حامد حسین صاحب عبقات ـ قدّس سرّه الشریف ـ در نشریه تراثنا منتشر نموده‌اند: «موقف الشيعة من هجمات الخصوم وخلاصة عن كتاب عبقات الأنوار»، تراثنا، السنة الثانية، محرم ۱۴۰۷، العدد الأول، صص ۳۲-۶۱.

محقق محترم، آقای هادی قُبَیسی عاملی توفیق یافته است که نشانی احادیث مربوط به موضوع های‌ یاد‌ شده را در سه «معجم» کبیر، اوسط و صغیر سلیمان بن احمد طَبَرانی، محدّث بزرگ اهل سنّت(م۳۶۰ق) یافته و با جمع آوری، تدوین و ارائه موضوعی آنها نمونه ای را از طرح‌ مرحوم‌ سید عبدالعزیز طباطبایی ارائه کند. گفتنی است اصل اثر جناب قبیسی به زبان عربی است و فصلنامه علوم حدیث برای استفاده همگان، عنوان ها و پاره ای از توضیحات بخش نخست‌ نوشته‌ ایشان را به فارسی ترجمه کرده است.

چند يادداشت كوتاه و مختصر از محقق فقيد علامه سيد عبدالعزيز طباطبايى در استدراک كتاب «شهداء الفضيلة» كه آن فقيد، در نسخه شخصى خود نوشته است براى نخستين بار منتشر مى شود. البته محقق طباطبايى قصد نوشتن كتابى تفصيلى در اين مورد نداشته، وگرنه با گستره پژوهشىِ او، انتظار نوشتارى ديگر مى توانستيم داشت. بايد دانست كه آية الله سيد شهاب الدين مرعشى نجفى نيز يادداشت هايى در استدراک اين كتاب نوشته كه در مجموعه گنجينه شهاب منتشر شده است.

مجموعهٔ حدیثی کافی نوشتهٔ محمد بن یعقوب کلینی از مهم‌ترین مجموعه‌های حدیثی شیعیان اثنا عشری است. برخی از مستشرقان تفاوت‌های میان این اثر با دو مجموعهٔ حدیثی دیگرِ شیعی، یعنی محاسن و بصائر الدرجات را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده‌اند که کتاب کافی هرچند از نظر محتوایی همانند دو اثر دیگر نمایندهٔ فضای غالیانهٔ قم است اما چون شیعیان عقل‌گرای بغداد را مخاطب قرار داده در انتخاب احادیث و چینش آن‌ها به نوعی راه اعتدال را پیموده است. این پژوهش به دنبال واکاوی این فرضیه است و اینکه شیعیان بغداد دچار عقل گرایی افراطی بوده‌اند و برای نقل هیچ اعتباری قائل نبود‌اند را به چالش می‌کشد و بر این باور است که کلینی در اثر گرانسنگ خود به شکل سنتی به دنبال جمع‌آوری و تنظیم میراث حدیثی شیعه بوده است و اساساً آن را نه در بغداد که در ری گردآورده است.