چکیده: خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی (۷۱۸ق) در مجموعه ربع رشیدی کتابخانه‌ای ساخت و کتاب‌های متعددی بر آن وقف کرد. او برای حفظ و نگهداری این کتاب‌ها شرط کرد که در چند جای این کتاب‌ها مهر بزنند، نقش این مهر: «وقف کتابخانه رشیدی» بود که به صورت مستطیلی کشیده در اندازه 13×74 میلیمتر ساخته شده بود. این مهر نخستین نمونه مهر وقف کتاب و همچنین کهنترین مهر فارسی شناخته شده از دوران ایلخانی تاکنون است.
تاکنون چهار نسخه از کتاب‌های ربع رشیدی که این مهر را دارند شناسایی شده است. در این مقاله شش نسخه دیگر از کتب مهردار آن کتابخانه که به تازگی شناسایی شده‌اند به تفصیل معرفی شده‌اند. این شش کتاب عبارتند از: ۱. محاضرات الادباء و محاورات الشعراء والبلغاء ( آستان قدس، ش ۴۴۰۳)؛ ۲. شرح القانون ابن‌سینا (مجموعه محمدصادق خرازی، ش ۶۳۴)؛ ۳. مجموعه شامل النجاة ابن سینا و بستان الاطباء و روضة الالباء (كوپریلی، ش ۹۰۳)؛ ۴. المائة فی صناعة الطب (مجلس شورای اسلامی، ش ۶۳۳۵)؛ ۵. شرح الاشارات والتنبيهات ( ترخان والده سلطان، ش ۲۰۶) ؛ ۶. حل مشكلات الاشارات والتنبيهات (ملی ایران، ش ۲۳۲۶).
بررسی این نسخه‌ها می‌تواند نوع کتاب‌های مورد علاقه و اهتمام خواجه رشیدالدین را مشخص کند. لذا در بخش دوم مقاله موضوع این نسخه‌ها بررسی و درباره کتاب‌های تاریخی و پزشکی و فلسفی و کلامی آنها توضیحاتی داده و از این رهگذر نکات تازه‌ای درباره علایق رشیدالدین مشخص شده است.
کلیدواژه‌ها: خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، کتابخانۀ ربع رشیدی، کتابخانه‌های موقوفه.

متن کامل مقاله