مقالات
صفحه اصلی   /   مقالات   /   فهرست نسخه های خطی کتابخانه ثقة الإسلام در تبریز
فهرست نسخه های خطی کتابخانه ثقة الإسلام در تبریز
فهرست نسخه های خطی کتابخانه ثقة الإسلام در تبریز
در مرداد 1343 دوست دانشمندم آقاى دانش پژوه به تبريز رفته و از كتابخانه هاى آنجا ديدن كرده و به اندازه ممكن نسخه هاى نفيس را ديده و يادداشت هاى با ارزش و سودمندى فراهم نموده و در دفتر چهارم نشريه كتابخانه مركزى 283 - 353 منتشر كرده است. پس از اين در تيرماه 1345 اين جانب از طرف كتابخانه عمومي أميرالمؤمنين در نجف براى ديدن كتابخانه ها و عكس بردارى از بعضى مخطوطات به تبريز رفتم و كتابخانه هاى آنجا را ديدم و از مقدارى از كتابهاى خطى يادداشت برداشتم؛ از جمله كتابخانه خاندان محترم ثقة الاسلام بود كه آقاى دانش پژوه سال پيش يك بار آن را ديده بود و يادداشتهايى از 33 كتاب و مجموعه آن كتابخانه فراهم كرده و در دفتر چهارم نشريه از 326 - 328 منتشر نموده است. اين جانب نيز با فرصت بيشترى بقيه كتابهاى اين كتابخانه را ديده و همه آن را فهرست كردم كه اكنون در اينجا به چاپ مى رسد.

***

اثبات الباري: محمد بن عبد الفتاح تنكابنى سراب، درگذشته 1124، به خط محمد پسر حبيب گيلانى، مورخ 1115، با نسخه اصل مقابله شده، در ذريعه (1: 96) به نام اثبات الصانع ياد شده است.
الاثنى عشرية: شيخ محمد بن حسن عاملی، رد بر صوفيها است و در شعبان 1076 تأليف شده، تاريخ نسخه: 1221.
اختيارات بديعي: حاج زين الدين علي بن حسين انصاري كه در سال 770 بنام بديع الجمال ساخته است (ذريعه: 19، 368)، مورخ: 1055.
اخلاق محسنى: ملا حسين كاشفى بيهقى سبزوارى درگذشته 910، تاريخ نسخه: 1081.
اشجار و اثمار: على شاه خوارزمى بخارايى.
آغاز: «حمد و ثنا آفريدگارى را كه افلاك دواير و نجوم سواير بيافريد... بنام خداوند خواجه صاحب معظم دستور ممالك العرب والعجم... محمد بن صدر السعيد مباركشاه...».
نسخه به خط محمد بن احمد بن ابی رشيد بن مظفر قزوينی تميمی كه در تاريخ روز سه شنبه هجدهم ربيع يكم سال هفتصد و چهل و كسرى به پايان رسانده است.
اشكال التأسيس: شمس الدين محمد بن أشرف سمرقندی.
الأكر: ثاوذوسيوس، مورخ: 1061.
إكمال الرياضي، در تحرير كتاب الاستكمال كه تأليف المؤتمن بالله أبو عامر يوسف بن المقتدر بالله أبي جعفر احمد بن المستعين بالله سليمان بن محمد بن هورالجذامي السرقسطي است، نسخه به خط شيخ عبدالله پسر شيخ رومی كه در سال 1098 در اردبيل نوشته است، داراى سرلوح.
أنوار التنزيل: قاضی بيضاوی، از سده 10.
بحار الأنوار: محمدباقر مجلسى، درگذشته 1111.
جلد چهارم است در احجاجات، با نسخه خط مؤلف مقابله و تصحيح شده، سيد كاظمى دارنده اين نسخه بوده است.
مجلد سوم، مورخ: 1104.
مجلد دهم تأليف 1077، نسخه مورخ 1083، با سرلوح و خط زيبا و طلا كارى.
مجلد 18 نسخه نزديک به زمان مؤلف.
برهان قاطع: محمد حسين بن خلف تبريزی، داراى سرلوح و به خط نستعليق زيبا و جلد مينياتور.
بهجة الحدائق: سيد علاء الدين گلستانه، درگذشته 1110، شرح كوچك است بر نهج البلاغة، و شرح بزرگ او بر نهج البلاغة، حدائق الحقائق نام دارد، تاريخ نسخه: 1176.
بيست باب در معرفت اسطرلاب: خواجه نصير الدين طوسى، مورخ 1192، شيخ محمدباقر ارونقى در مدرسه سلطانيه (چهار باغ) در اصفهان اين نسخه را تصحيح و مقابله كرده و در 27 صفر 1194 مقابله آن به پايان رسيده است.
تحرير اصول اقليدس: خواجه نصيرالدين طوسى، نسخه سده 12.
التحصيل: بهمنيار پسر مرزبان آذربايجانى، درگذشته 458، عبدالرزاق پسر محمد يوسف طبيب رضوى كاشانى در سده 11 آن را نويسانده و خط خودش بر او هست و پسرش عبدالحى رضوى اين كتاب را درس گفته و خطش هم بر او هست، در آخر نسخه دارد: «قد وقع الفراغ من مباحثته اول شهر جمادی الاولى 1151، عبد الحي بن عبد الرزاق الرضوي».
تحفه رفيعى: محمدقاسم خدابخش ساوه اى، ساخته 1023، فارسى است در ارث، نسخه مورخ: 1177.
تذكرة الأحباب: فارسى، داراى سرلوح و جلد زيبا و خط شيوا.
ترجمه رساله خراجيه محقق كركى: محمدباقر پسر أبوالفتح موسوى اين رساله را به نام شاه سليمان صفوى به فارسى ترجمه كرده، اين نسخه همان نسخه ايست كه براى شاه تهيه شده با خط زيبا و سرلوح و جلد مينياتور و نام شاه با طلا بر بالاى صفحه به خط درشت نوشته شده است.
التعليقات: شيخ رئيس ابوعلى سينا.
التعليقة السجادية يا حاشية من لايحضره الفقيه: ملا مراد تفرشى، مورخ 1092 (ذريعه 4: 223).
تعليقة منهج المقال: آقا باقر وحيد بهبهانى، درگذشته سال 1205، نسخه در زمان مؤلف در سال 1174 و از روى نسخه اصل نوشته شده است.
تفسير سوره هاى كوتاه: صدراى شيرازى.
التكملة في شرح التذكرة: شمس الدين محمد خفري كه در محرم 932 تأليف آن را به پايان رسانده است.
تنبيهات المنجّمين: ملا مظفر گنابادى، نسخه سده 11.
تهذيب الأحكام: شيخ الطائفه أبو جعفر محمد بن حسن طوسی، مجلد دوم از مزار تا پايان كتاب. در پايان نسخه آمده كه اين نسخه از روى نسخه معتبرى كه ملا محمدتقى مجلسى با نسخه خط شيخ حسين بن عبدالصمد مقابله و تصحيح كرده بود نوشته و مقابله شده و شيخ حسين بن عبدالصمد نسخه خود را از روى نسخه اصل شيخ طوسى نوشته و آن را بر استادش شهيد دوم خوانده بوده است. باز در آن آمده كه ملا محمدتقى مجلسى نسخه خود را كه اين نسخه ما از روى آن نوشته و تصحيح شده با نسخه مقدس اردبيلى و نسخه ملا عبدالله شوشترى نيز در شعبان 1078 مقابله و تصحيح كرده بود.
جامع المقاصد: شيخ نور الدين على بن عبد العالى محقق كركى جبل عاملى درگذشته 940، تاريخ نسخه: 1048.
جلاء الأذهان يا تفسير گازر: أبو المحاسن جرجانی، مجلد يكم از آغاز تا سوره انعام.
جنگ اشعار فارسى: بياضى.
جنگ اشعار فارسى كه بيشترش در مرثيه است.
جنگ اشعار فارسى به خط نستعليق زيبا از سده 11 بياضى.
جوامع الجامع: أبو على فضل بن حسن طبرسی، مورخ 1090.
جواهر القرآن يا تقويم الآيات، تاريخ نسخه: 1119.
حاشيه أنوار التنزيل: عصام الدين اسفراينى، مورخ 996. متن از بيضاوى است.
حاشية تحرير القواعد المنطقية في شرح الشمسية: ملا داود، مورخ 1111.
حاشية حاشيه الخفري علی شرح التجريد: آقا جمال خوانسارى.
حاشية الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية: شيخ على نوه شهيد دوم علي بن محمد بن الحسن بن زين الدين عاملي. نسخه در دوران مؤلف نوشته شده و خط او در آخر نسخه هست و نوشته كه اين كتاب را از آغاز تا انجام بررسى كردم و آنچه نادرست و افتادگى داشت درست كردم و در پايان شعبان 1086 از اين كار بياسودم.
حاشية شرح التجريد: مير سيد شريف گرگانى، نسخه كامل از سده 12.
حاشية شرح المواقف للجرجاني: نسخه سده 10.
حاشية عدة الأصول: ملا خليل قزوينى، درگذشته به سال 1089، تاريخ نسخه: 1111، متن از شيخ طوسى است.
حاشية الفوائد الضيائية: ملا عبدالغفور لارى شاگرد جامى، شرح از جامى و متن از الكافية ابن الحاجب است. نسخه مورخ: 13 صفر سال 977.
حاشية لوامع الأسرار في شرح مطالع الأنوار: مير صدرالدين محمد دشتكى، درگذشته 903، تاريخ نسخه: رجب 997.
حاشية لوامع الأسرار في شرح مطالع الأنوار: ملا داود، نسخه در مدرسه ملا عبد الله در اصفهان در 1063 نوشته شده است.
حاشية المعالم: ميرزاى شيرازى، فارسى است.
الحدائق الناضرة: شيخ يوسف بحرانى، درگذشته به سال 1186.
  • مجلد يكم، تا پايان غسل جنابت به خط حسن بن محمد بن عبد الله بن هاشم بن علوي حسينی موسوی سلمابادی بحرانی كه گويا از شاگردان مؤلف بوده است، در 20 جمادى دوم 1175 شروع به تأليف شده و تاريخ فراغت مؤلف از اين مجلد دوم ذى القعده سال 1175 است و مى نمايد كه هر اندازه كه تأليف مى كرده اين شاگرد مى گرفته و رونويس مى كرده، حاشيه هاى «منه دام ظله» بسيار بر آن است و تصحيحات به خط مؤلف هم بر آن هست.
  • از كتاب تجارت تا كتاب وكالت، نسخه نزديک به زمان مؤلف.
حديقة السعداء: فضولى بغدادى، به زبان تركى در ترجمه روضة الشهداء ملا حسين كاشفى سبزوارى است، تاريخ نسخه: 1126 به خط نستعليق زيبا.
حظيرة الأنس من أركان رياض القدس: سيد احمد پسر زين العابدين علوى نواده ميرداماد، گزيده اى است از حاشيه شمس الدين خفرى بر شرح تجريد و تأليف سال 1037.
حكمة العارفين: ملا محمدطاهر قمى، به خط حسين بن محمد بن هلال بن ثابت بن راشد بن ابراهيم هجری بحرانی در 29 جمادى دوم سال 1097، تصحيح شده و بلاغ دارد.
حل مشكلات الإشارات: خواجه نصير الدين طوسى، نسخه به خط زيبا و داراى سرلوح و مورخ 1102.
الحواشي المفهمة في شرح المقدمة الجزرية: شيخ زكرياى انصارى، درگذشته 926.
خزائن الأنوار ومعادن الأخبار: ملا رضاى خاتون آبادى، تفسير است به فارسى، جلد يكم از چهار مجلد بزرگ به خط محمدعلى پسر فداعلى بيرقى كه در تاريخ ربيع الاول 1121 آن را به پايان رسانده است.
خلاصة الأقوال: علامه حلى، مورخ 1032.
خلاصة التجارب: بهاء الدولة قاسم پسر شمس الدين محمد حسينى نوربخشى، فارسى است در طب و در سال 976 تأليف شده است.
خلاصة التجويد: سيد حسين بن رضا على فارسى.
دانشنامه شاهى: ملا محمدامين استرآبادى، درگذشته 1036 كه به نام سلطان محمد قطب شاه (1020 - 1035) ساخته است، فارسى است در كلام و به أربعين فخر رازى مى ماند.
درّ بحر المناقب در تفضيل على بن أبي طالب: على بن ابراهيم بغدادى درويش برهان، تاريخ نسخه: 5 جمادى دوم 981.
آغاز: «سپاس بى قياس و ثناى بى منتهى حضرت مبدع حكيمى را جلت ارادته... ».
اين كتاب ترجمه فارسى است از بحر المناقب عربى خود مؤلف و در سال 1313 در تبريز چاپ شده است (ذريعه 8: 62).
دستور مسعودى، در انشاء و مراسلات.
الديات: پاره ايست از كتابى به طور شرح و متن، شايد شرح ارشاد مقدس اردبيلى باشد.
ديوان متنبى: مورخ 24 ربيع دوم 1075، در پايان نسخه آمده که اين نسخه مقابله و تصحيح شده با نسخه كهنه اى كه زمان متنبى نوشته شده و بر ابن جنى شاگرد متنبى خوانده شده بوده است.
ذخيرة الأحكام: محمدباقر سبزوارى، مورخ 1180.
ذكرى الشيعة: شهيد يكم محمد بن مكى جزينى جبل عاملى، مجلد يكم، نسخ كهن.
الرجال: شيخ الطائفه أبو جعفر محمد بن حسن طوسى، مورخ 1071.
رياض السالكين: سيد على خان مدنى شيرازى، درگذشه 1120، شرح است بر الصحيفة الكاملة السجادية و در 1094 تأليف شده است.
نسخه به خط رضی الدين محمد بن محمد بن حسين بن حسن انصاری است كه در زمان مؤلف درسال 1118 در اصفهان آن را به پايان رسانده و دو بار مقابله و تصحيح شده است.
زبدة الدعوات: محمد بن يوسف عسكری بحرانی (الذريعه 12: 26 - فهرست دانشگاه 1: 125)
زيج ايلخانى: خواجه نصير الدين طوسى، نسخه سده دهم.
سواطع الإلهام: شيخ أبو الفيض فيضى پسر مبارک هندى، تقسير قرآن است بى نقطه و به عربى.
الشافي في الإمامة: سيد مرتضى علم الهدى علی بن الحسين الموسوی، درگذشته 436، نسخه مورخ: سال 1101، روى نسخه اين دو بيت در تقريظ كتاب نوشته شده است:
خذ شافي المرتضی إن كنت مفتقرا ً
إليه في صحّةٍ يشفيك من سقم
يا من به الجهل لاتجهل دواءك قم
شافيك شافٍ لداء الجهل فاستقم
شرح الإيساغوجي: نسخه قرن 11.
شرح التجريد: ملا على قوشجى .
  • نسخه به خط سيد محمد پسر سيد نعمة الله حسنى شولستانى كه در نجف نوشته و در 16 ماه رمضان سال 967 آن را به پايان رسانده.
  • نسخه سده 10 و 11، داراى سرلوح و جدول كشى به آب طلا به خط محمدتقى پسر محمدرضا كه اين كتاب را در نزد استاد فرا مى گرفته و جزوه و جزوه مى نوشته است.
شرح التذكرة: ملا عبدالعلى بيرجندى كه در ماه ربيع الاول سال 913 تأليف اين شرح را به پايان رسانده است، نسخه مورخ: رجب 992، متن از خواجه طوسى است.
شرح الخطبة التطنجية: سيد كاظم رشتى، يک مجلد كلفت.
شرح ديوان على (ع): ميبدى، نسخه ايست گرانبها و موزه ايست، برگ ها زراندود شده، با خط بسيار زيبا نوشته شده و داراى سرلوح جالبى مى باشد و فواتح سبعه را هم دارد.
شرح الزبدة: ملا صالح مازندرانى، متن از شيخ بهائى است.
شرح الشرح: سعد الدين تفتازانى، نسخه مورخ سال 805، متن شرح عضدى است بر مختصر ابن الحاجب.
شرح فصوص الحكم: كمال الدين أبوالغنائم عبدالرزاق كاشانى، درگذشته 730، نسخه سده 9، متن از ابن العربى است.
شرح قصيده گبريه خاقانى: داراى 83 بيت.
فلک كج روتر است از خط ترسا
مرا دارد مسلسل راهب آسا
تأليف شمس الدين محمد پسر جمال الدين احمد لاهيجى، نسخه مورخ 1086.
آغاز: «حمد و سپاس مر خالقى را كه وجود انسان را مرآت هستى خويش گردانيده...».
(فهرست فيلم ها، ص 650)

شرح الكافي: ملا محمدصالح مازندرانى، دوره كامل در هفت جلد، جلد اول و دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم تا آخر شرح اصول كافى و جلد هفتم كه شرح روضه كافى است، در پايان نسخه آقا هادى فرزند مؤلف به خط خود نوشته است كه: «با دقت با خط پدرم مقابله كردم...»، شايد خود كتاب هم به خط آقا هادى باشد.
شرح كتابى در فقه از سيد كاظم رشتى: محمد شفيع پسر محمد جعفر تبريزى.
شرح المقاصد: تفتازانى، درگذشته به سال 791، تاريخ نسخه: 997.
شرح منقول رضايى: سيد محمدعلى حسينى لاريجانى نياكى مركب، فارسى است در يک مقدمه و پنج باب، او مى گويد در سال 1237 ردى نوشتم بر آقاباباى يهودى كه بعد اسلام آورده و محمدرضا نام او شده و در سال 1266 كتابى به عبرى در حقانيت دين اسلام نوشته بود به نام منقول رضائى، اين كتاب ترجمه و شرح منقول رضائى است.
شرح هيئت قوشجى: مصلح الدين محمد لارى انصارى.
آغاز: «همايون نامه اى كه مزين بنام واجب الاعظام پادشاهى بود».
الشفاء: ابن سينا، از سده 10، الهيات.
صحاح اللغة: اسماعيل بن حماد جوهرى.
  • نسخه قرن 9، بخشى است از آن.
  • نسخه ديگر كهن و كامل از سده 6 و 7 به خط محمد بن احمد بن محمد عميدى كرمانى و اين سومين نسخه است از اين كتاب كه او نوشته است در شهر شاذياخ در مدرسه محيويه در خدمت «صدر الصدور محیي الدين سلطان العلماء والائمة... محيي بن محمد بن محيي». در پايان نسخه چكامه ايست از او به قافيه «ح» به عربى كه در ستايش وى سروده است.
صراح اللغة: جمال الدين قرشی، نسخه مورخ: 1109.
صور الكواكب: عبد الرحمان صوفی، نسخه سده 10.
صوم (رساله): شيخ احمد احسائى.
صوم (رساله): حسن بن على گوهر.
صوم (رساله): سيد كاظم رشتى.
عجايب البلدان: زكريا بن محمد بن محمود قزوينی، درگذشته 682.
عيون أخبار الرضا: ابن بابويه قمى، مورخ: 1088.
عيون الحساب: محمدباقر پسر زين العابدين يزدى، دو نسخه، دومى تنها باب سوم است.
غاية المأمول في شرح زبدة الأصول: فاضل جواد كاظمينى، مورخ: 1097، متن از شيخ بهائى است.
الفائق: جار الله محمود بن عمر زمخشری، درگذشته 538، از حرف «ص» تا پايان كتاب.
جلد دوم به خط احمد پسر ركن الدين علانى كه در روز 12 ربيع دوم 745 آن را به پايان رسانده است.
فرسنامه، به نظم، از سده 9.
آغاز:
«به نام پادشاه آفرينش
بصارت بخش چشم اهل بينش»
فقه القرآن: قطب الدين أبو الحسين سعيد بن هبة الله راوندى، درگذشته ۵۷۳، نسخه كامل به خط حسن بن يعقوب بن يوسف بن محمد حائرى حلى كه در تاريخ ۲۶ شوال ۷۵۹ آن را به پايان رسانده است.
الفوائد المدينة: ملا محمدامين محدث استرآبادى كه در ماه ربيع يكم سال ۱۰۲۱ آن را به پايان رسانده است، شيخ محمد مازندرانى ساكن نجف اين نسخه را مقابله و تصحيح كرده و در ۱۹ ربيع يكم سال ۱۰۶۱ تصحيح و مقابله آن را به پايان برده است.
الفوز الأصفر: ابوعلی احمد بن محمد بن يعقوب مشكويه رازى درگذشته ۴۲۱.
قبس المجتدي وترقية المبتدي: در علم حروف به عربى، داراى يک مقدمه و پنج باب و يک خاتمه، نسخه سده ۹، از آغاز و انجام نسخه افتاده.
قواعد الأحكام: علامه حلى، مورخ: ۸۶۰.
القواعد والفوائد: شهيد يكم محمد بن مكى عاملى.
الكافي: محمد بن يعقوب كلينى، به قطع بزرگ و خط زيبا، داراى سرلوح و مورخ: ۱۰۸۶، فروع است.
الكشاف: جار الله أبو القاسم محمود بن عمر زمخشرى، درگذشته به سال ۵۳۸.
  • مجلد ششم از آغاز سوره سبا تا پايان سوره ق، نسخه سده ۶.
  • مجلد هفتم از سوره ق تا پايان كتاب به خط محمد بن محمد بن ابي القاسم، در ۶۵۹ با نسخه اصل مقابله شده است.
كشف اللثام في شرح قواعد الأحكام: بهاء الدين حسن بن تاج الدين اصفهانى معروف به فاضل هندى، حج تنها، از سده ۱۱.
كفايه منصورى: منصور بن محمد بن احمد بن يوسف بن فقيه الياس، مورخ: ۹۸۲.
كنز العرفان في فقه القرآن: فاضل مقداد سيورى حلى، نسخه مورخ: ۱۰۱۵.
گوهر مراد: عبدالرزاق لاهيجانى. مورخ ۱۱۲۲.
اللوامع الحسينية: سيد كاظم رشتى، درگذشته ۱۲۵۹.
لوامع سبوحى در شرح فصوص نوحى: محمد سبحان قادرى مدنى هندى عثمانى قرشى كه فص نوحى از فصوص الحكم ابن عربى را شرح كرده است، نسخه به خط زيبا و داراى سرلوح و جدول بندى با آب طلا، مورخ: ۱۱۲۳.
مجمع الأمثال: ابوالفضل احمد بن محمد نيشابورى ميدانى، درگذشته ۵۱۸، نسخه كامل به خط زيباى سده ۱۱.
مجمع البحرين: شيخ فخرالدين طريحى نجفى، درگذشته ۱۰۸۵، نسخه تصحيح شده.
مجمع الفائدة والبرهان في شرح إرشاد الأذهان: احمد مقدس اردبيلى، درگذشته ۹۹۳، نسخه براى علامه ميرزا نقى الدين محمد رضوى نوشته شده، به خط محمد فاضل پسر محمد مهدى مشهدى كه در سال ۱۰۹۱ به پايان رسانده است.
مجموعه و جنگ ادبى و عرفانى داراى رساله ها و مثنوى ها و از آنها است:
۱- حديقة الحقيقة: سنائى،
۲- گلشن راز: محمود شبسترى،
۳- لمحات در شرح لمعات،
۴- شرح قصيدة تائيه ابن فارض،
۵- زاد المسافرين: مير سيد حسينى هروى، به نظم فارسى.
۶- حلية الابدال كه در ۵۹۹ تأليف شده، از محيى الدين ابن عربى،
و جز اين ها از رساله ها و اشعار، نسخه از سده ۱۱ است.
مجموعه، داراى:
۱- مرآة الجمال: ادريس بطليسى، فارسى است در علوم غربيه.
۲- ربيع الابرار: از همو.
آغاز: «صفير بلبل خوش تقرير زبان كه از شعب افنان نطق به مقام بيان درآيد...».
۳- مناظره روزه و عيد: از همو كه در سال ۹۰۸ انشاء شده است.
۴- نظم و نثر: طغراى مشهدى در ستايش كشمير.
آغاز: «ثناى بهار پيرايى كه انگشت سبزه را در دانه هاى شبنم غلطان سبحه گردان تهلل خويش نموده...».
۵- صحت و مرض: فضولى بغدادى.
۶- افسانه عقل.
آغاز: «چنين گويد مخترع اين حكايت و مبتدع اين روايت كه در شهر يونان پادشاهى بود عقل نام او و تمام ديار مغرب مسخر احكام او...».
مجموعه، داراى:
۱- كتابى است فارسى در جغرافيا و معرفت اقليم.
آغاز پس از حمد مختصر: «اما بعد بر ضمير منير ارباب فطنت و خاطر مستنير اصحاب خبرت واضح و لائح است كه معرفت هيئت اجسام سفلى و اوضاع...».
شهرها را نام مى برد و شرح مى دهد، از بلاد زنج آغاز مى شود، تاريخ نسخه: ۹۹۲.
۲- ترجمه تبصرة المتعملين، علامه حلى (نسخه مورخ: ۹۹۴).
آغاز: «سپاس و ستايش خداى را كه قديمست پادشاهى او و عظيمست شأن خدايى او، و روشن و ظاهر است دليل هاى يكتايى او... اما بعد، بدان كه اين كتاب ترجمه تبصرة المتعملين است كه جمع فرموده است آن را حضرت...».
۳- منظومه فارسى در ارث.
مجموعه رساله هاى مختلف به فارسى و عربى، مورخ سال ۱۰۷۹ و ۱۰۸۰، داراى:
۱- شرح خواجه نصير الدين طوسى بر رسالة العلم أبو جعفر احمد بن على بن سعاده.
۲- شجره الهيه در معرفت الهى: رفيع الدين محمد بن حيدر طباطبائى كه در ۹ ربيع الاول ۱۰۴۷ آن را به پايان رسانده، به فارسى است.
۳- حكايت بحر أبيض و جزيره خضراء به نام شاه طماسب صفوى، به فارسى نوشته شده.
۴- نبراس الضياء در تحقيق بداء: مير محمدباقر داماد.
۵- مسائل شک در نماز.
۶- مناظره شيخ حسين بن عبدالصمد عاملى پدر شيخ بهائى با بعضى علماء سنى در حلب.
۷- رساله عالم مثال: بهاء الدين محمد لاهيجى (الرسالة النورية المثالية) به فارسى.
۸- الأبحاث في تقويم الأحداث: ركن الدين محمد پسر على گرگانى، رد بر مذهب زيدى ها است و در نجف اشرف در ۳ جمادى دوم سال ۷۲۸ آن را به پايان رسانده (ذريعه ۱: ۶۳)
۹- الزوراء: ملا جلال دوانى.
۱۰- انموذج العلوم: دوانى.
مجموعه در علوم غربيه از سده ۱۱، در سال ۱۰۸۰ مقابله و تصحيح شده، داراى:
۱- مفاتيح أسرار الحروف ومصابيح أنوار الظروف.
۲- شموس المعارف.
۳- قبس الأنوار وجامع الأسرار.
مجموعه مورخ ۱۱۶۸، داراى:
۱- شرح اثنا عشريه شيخ بهائى در حج: سيد كاظم رشتى.
۲- نزهة الناظر في الجمع بين الأشباه والنظائر: يحيی بن احمد بن يحيی بن الحسن بن سعيد هذلی حلی، عموزاده محقق حلى، متولد در كوفه در ۶۰۱ و درگذشته در حله در روز عرفه سال ۶۸۹ يا ۶۹۰.
مجموعه، داراى:
۱- رسالة في رفع اليدين في الصلاة: قوام الدين امير كاتب ابن امير عمر ابن العميد الفارابی الاتقانی، زاده سال ۶۸۵ و درگذشته در سال ۷۵۸، اين رساله را در سال ۷۴۷ كه به دمشق رفته بود در آنجا نگاشته است.
۲- رساله غزالی در پاسخ شاگردش.
۳- مباحثه ابن ابى جمهور احسائى با ملاى سنى هراتى در مشهد.
مجموعه رساله هاى سيد كاظم رشتى، داراى:
۱- رساله در معراج.
۲- رساله در سير و سلوک
۳- رساله در بيان ظاهر و باطن و تأويل.
۴- شرح دعاى سمات.
۵- رساله بهبهانيه.
۶- رساله در حجيت ظن.
مجموعه مورخ ۹۶۳، داراى:
لوائح: جامى.
شرح لمعات: على بن يوسف كركهى هندى.
آغاز: «حمد بى حد و ذكر بى عد ذات واجب الوجودى است».
مجموعه، داراى:
۱- اجتهاد و تقليد: محمد بن محمد بن على بن صدرالدين حسينى موسوى رضوى.
۲- رساله در ميراث زنازاده.
مجموعه، داراى:
۱- رساله در نماز جمعه:
آغاز: «الحمد لله وكفى...».
۲- قصيده هايى به عربى در مرثيه سيد الشهداء (س) از شيخ احمد احسائى.
مجموعه، بياضى با خط بسيار زيباى محمدصادق پسر محمدحسين اصفهانى كه در سال ۱۱۴۰ نوشته است، داراى:
۱- الأنوار القدسية: قاضى سعيد قمى.
۲- الإشارات والتنبيهات: ابن سينا.
مجموعه، مورخ ۱۱۰۸، داراى:
۱- الاثنى عشريات: شيخ بهائى.
۲- ميزان المقادير: محمدباقر مجلسى.
مجموعه، مورخ ۱۱۴۱، داراى:
۱- التنبهات العلية يا أسرار الصلاة: شهيد دوم.
۲- أسرار الصلاة: قاضى سعيد قمى.
۳- النخبة: ملا محسن فيض كاشانى.
مجموعه، داراى:
۱- برهان الكفاية، در نجوم به فارسى.
۲- كتاب استخراجات: محمد پسر ابو المحاسن طبرى (گويا محمد بن ايوب حاسب طبرى) در علوم غربيه به فارسى در ۲۸ باب، گويا همان تحفة الغرائب (فهرست نسخه هاى خطى فارسى ۴۰۳ - مجله ادبيات مشهد ۲۸: ۸۸۷ - ديباچه مفتاح المعاملات ۱۶).
مجموعه، مورخ دهم جمادى يكم سال ۱۰۰۲، داراى:
۱- شرح تهذيب المنطق،: جمال الدين محمد بن محمود حسينى شهرستانى، به فارسى.
۲- آداب المتعلمين: منسوب به خواجه نصير الدين طوسى.
مجموعه، از زمان مؤلف، داراى:
۱- الحديقة الهلاية: شيخ بهائى، شرح است بر صحيفه سجاديه.
۲- العروة الوثقى: شيخ بهائى.
مجموعه، داراى:
۱- مفاتيح النجوم ومصابيح العلوم: شرف پرشبورى، مورخ رمضان ۱۰۵۰، به فارسى در نجوم.
آغاز: «الحمد لله الذي هو الحق المبين، الباطل كل ما سواه عنده مفاتيح الغيب...».
۲- ما لا بد منه في النجوم، در ۲۵ باب.
آغاز: «سپاس خداى را جل جلاله آفريننده آسمان و زمين است و روزى دهنده بندگان و پرونده جانورانست...».
مجموعه، داراى:
۱- الفوائد الحائرية: آقاباقا وحيد بهبهانى.
۲- الصحة الفساد في المعاملات: از همو.
مجموعه، داراى:
۱- شرح حكمة العين: مبارك شاه بخارايى.
۲- حاشيه اثبات الواجب دوانى.
مجموعه: از سده ۱۲، داراى:
۱- حاشيه قديم دوانى.
۲- حاشيه ملا ميرزا جان باغنوى.
مجموعه، داراى:
۱- شرح الشافية: محمن بن حسن نيشابورى نظام اعرج.
۲- آداب المتعلمين: خواجه نصير طوسى.
۳- رساله در عروض فارسى كه به نام شاه عباس دوم صفوى نوشته شده شايد نامش عروس العروض باشد. شرح است بر معيار الأشعار خواجه نصير.
آغاز: «الحمد لله المنعم المتعال المنعام المفضال والصلاة الكاملة التامة». (مدرس ۲۹۳ - ديباچه المعجم ص لد).
مجموعه هايى از رساله هاى شيخ احمد احسائى و شاگردش سيد كاظم رشتى.
محضر الشهود در رد يهود: حاج باباى قزوينى يزدى.
محاكمة اللغتين: امير على شيرنوايى، به تركى جغتايى.
المختصر النافع: محقق حلى، مورخ ۱۰۷۴.
مدارك الأحكام: سيد محمد جبل عاملى.
  • نسخه مورخ: ۱۱۱۶.
  • نسخه ديگر مورخ: ۱۱۲۰.
المصباح الكبير: شيخ ابراهيم كفعمى جبل عاملى، به قطع بزرگ، مورخ ۱۱۲۹.
مصباح الزائر وجناح المسافر: سيد رضى الدين على ابن طاوس به خط حسن بن احمد بن سنبغه عاملى، مورخ ۱۰۲۴.
معاني الأخبار: ابن بابويه، نسخه مورخ: ۱۰۵۵.
معما: ميرزا محسن تأثير تبريزى، در گذشته ۱۱۲۸، به فارسى، تاريخ نسخه: ۱۱۲۵.
مفاتيح الشرايع: ملا محسن فيض كاشانى.
  • تاريخ نسخه: ۱۱۱۷، با يك واسطه با نسخه اصل مقابله شده.
  • مجلد دوم مورخ ۱۱۴۰.
مفاتيح الغيب: فخر رازى
  • مجلد سوم به قطع خيلى بزرگ از سده ۹.
  • مجلد ديگر از آيه ۳۴ سوره نور تا آيه ۵۱ سوره احزاب، از سده ۸.
مقتل الحسين: موفق بن احمد حنفى خوارزمى مشهور به اخطب خوارزم و خطيب خوارزمى، درگذشته به سال ۵۶۸ شاگرد و جانشين زمخشرى، در آن آمده كه نسخه به خط محمد بن حسين عميدى حسينى نجفى در ۹۸۶ در قزوين نوشته شده ولى اين نسخه نوتر از اين مى نمايد و گويا از روى چنين نسخه اى نوشته شده باشد.
اين كتاب از روى نسخه اى كه از روى همين نسخه نوشته شده بود در نجف در دو جلد چاپ شد با تصحيح و پاورقى و مقدمه مرحوم علامه سماوى.
مقدمة الواجب: آقا حسين خونسارى، تاريخ نسخه: ۱۱۸۷۶.
مكاتيب: شرف الدين احمد منيرى، روى هم ۱۵۳ نامه است، گرد آورى زين بدرغزنى در ۷۶۹، نستعليق هندى سده ۹.
مناقب آل أبي طالب: خواجه رشيدالدين ابوجعفر محمد بن علي بن شهرآشوب ساروی مازندرانی درگذشته ۵۸۸، مجلد دوم است از جزء پنجم تا پايان كتاب، تاريخ نسخه در آخر جزء ششم ۱۴ ذى القعده سال ۷۷۷، كتابخانه اميرالمؤمنين در نجف از اين نسخه عكس بردارى كرده.
منتقی الجمان في الأحاديث الصحاح والحسان: شيخ حسن پسر زين الدين شهيد جبل عاملى درگذشته ۱۰۰۷، نسخه مورخ: ۱۰۷۸.
منتهى الإدراك في مدرك الأفلاك: شمس الدين محمد خفرى.
  • نسخه موزه اى به خط بسيار خوش و جدول كشى به طلا و سرلوح زيبا و بر پشت برگ نخستين طغراى گرد است كه نام آن شاهى كه اين نسخه به نام او فراهم شده با طلا نوشته شده: «... امين الدولة والدين محمّد».
  • نسخه ديگر از قرن ۱۱.
من لايحضره الفقيه: ابن بابويه قمى به خط نسخ بسيار زيباى محمد سعيد پسر ملا صالح مازندرانى با مشيخه و ترتيب مشيخه مورخ ۱۱۰۳، داراى سه سرلوح و جدول كشى با طلا و شنگرف.
منهج الصادقين: ملا فتح الله كاشانى. مجلد دوم، از قرن ۱۱.
منهج القصاد بشرح بانت سعاد: احمد بن محمد بن هداد بجلى، به خط محمد بن على بن الشيخ حماد بن شيخ عطاء برعونى حلى كه آن را از روى خط مؤلف كه در ۷۲۴ در بغداد نوشته بود نوشته و در ۱۴ صفر ۱۰۱۳ آن را به پايان رسانده است.
منية اللبيب في شرح التهذيب: سيد عميد الدين، نسخه مورخ: ۱۰۷۱.
منهج الدعوات: سيد رضي الدين علی بن طاوس، مورخ: ۱۰۵۵.
ميزان المقادير: ملا محمدباقر مجلسى، درگذشته ۱۱۱۱، نسخه زمان مؤلف و مورخ ۱۰۶۳.
النجاة: ابن سينا، از سده ۱۱.
النهاية: ابن الاثير جزری، مورخ ۱۰۵۱.
نهج الحق وكشف الصدق: علامه حلى، مورخ ۱۰۵۷.
الوافية: ملا عبدالله تونى بشرويه اى.
هداية الأمة إلى أحكام الأئمة: شيخ محمد بن حسن حر عاملى مجلد يكم و نزديک به زمان مؤلف.
هيئت: قوشجی، نسخه زيبا و كهن.
ينابيع اللغة: بوجعفرک بيهقى ابوجعفر احمد بن على مقرى درگذشته در ماه رمضان ۵۴۴.
آغاز: «إن أولى ما فغر به الناطق فمه وافتتح كلمة حمد الله رب العالمين الملك الحق المبين العلي القاهر...».
نسخه از ميانه كتاب است به نسخ كهن معرب از سده ۶ و ۷، نيمه نخستين آن از آغاز تا آخر حرف عين به نسخ كهن از سده ۹ در كتابخانه آية الله آقاى مرعشى در قم هست.
نویسنده: محقق طباطبائی
منبع: نسخه های خطی، نشریه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، زیر نظر محمدتقی دانش پژوه و ایرج افشار، دفتر هفتم، ۱۳۵۳