صفحه اصلی
/
مقالات
/
تراجم و رجال
/
ضمیمه مقاله «موقعیت شیعه در عهد ممالیك»: قتل آن شیعه مظلوم و فتوای سبکی
ضمیمه مقاله «موقعیت شیعه در عهد ممالیك»: قتل آن شیعه مظلوم و فتوای سبکی
فرهیخته گرامی
امروز دیدم در وب سایت خود متن یک سخنرانی استاد عالی مقام مدرسی طباطبائی را گذاشته بودید. من این مقاله را قبلاً در مجموعه مقالات تاریخی قدیم استاد که در کتابخانه دانشگاه ما هست دیده بودم. به نظرم رسید کمبودی در مقاله هست. پس از مراجعه معلوم شد قسمت پیوست مقاله را که در آخر آن چاپ شده ندارید. لذا آن را اسکن کرده به پیوست می فرستم.
بعد التحریر - نام این شیعه مظلوم که قتل او در دمشق در روز پنج شنبه ١٩ جمادی الاولی ٧٥٥ موضوع فتوای طولانی تقی الدین سبکی است علی بن ابی الفضل بن محمد بن حسین بن کثیر حلی بود. ابن حجر در الدرر الکامنه ٣ : ٩٥ شرح زیر را در باره او آورده است:
"علي بن أبي الفضل بن محمد بن حسین الحلي الرافضي. قدم دمشق فأظهر الرفض وجاهر به، حتی دخل الجامع الأموی رافعاً صوته بسبّ أول من ظلم آل محمد، وکان الناس حینئذٍ في صلاة الظهر، فأخذ وأقیم بین یدي السبکی، فسأله: من تعني؟ قال: أبوبکر الصدیق. ثمّ رفع صوته فقال: لعن الله فلاناً وفلاناً ـ وذکر الخلفاء الثلاثة الراشدین بأسمائهم وعطف علیهم معاویة ویزید وکرّر ذلك. فأمر به إلی السجن، ثمّ أحضره بعد ففرض علیه التوبة فامتنع، فعقد له مجلس فأمر المالکي بضربه بالسیاط فلم یرجع، وأعید علیه ذلك مراراً وهو یبالغ في ما هو فیه من السبّ واللعن الصریح، فحکم المالکي بسفك دمه، وذلك في تاسع عشر جمادی الأولی سنة ٧٥٥ فقتل وأحرق العامة جسده وطیف برأسه."
ابن کثیر نیز در وقایع همان سال از البدایة والنهایة ٤ : ٢٥٠ می نویسد:
" في یوم الاثنین السادس عشر من جمادی الأولی اجتاز رجل من الروافض من أهل الحلّة بجامع دمشق وهو یسبً أول من ظلم آل محمد ویکرّر ذلك لایفتر، ولم یصلّ مع الناس ولا صلّی علی الجنازة الحاضرة، علی أن الناس في الصلاة وهو یکرّر ذلك ویرفع صوته به. فلمّا فرغنا من الصلاة نبّهت علیه الناس فأخذوه، وإذاً قاضي القضاة الشافعي في تلك الجنازة حاضر مع الناس. فجئت إلیه واستنطقته: من الذي ظلم آل محمد؟ فقال: أبوبکر الصدیق. ثمّ قال جهرة والناس یسمعون: لعن الله أبابکر وعمر وعثمان ومعاویة ویزید، وأعاد ذلك مرّتین، فأمر به الحاکم إلی السجن. ثمّ استحضره المالکي وجلده بالسیاط، وهو مع ذلك یصرخ بالسبّ واللعن والکلام الّذي لا یصدر إلا عن شقي. واسم هذا اللعین علي بن أبي الفضل بن محمد بن حسین بن کثیر قبّحه الله وأخزاه. ثمّ لمّا کان یوم الخمیس تاسع عشرة عقد له مجلس بدار السعادة وحضر القضاة الأربعة وطلب إلی هنالك، فقدّر الله أن حکم نائب المالکي بقتله، فأخذ سریعاً فضرب عنقه تحت القلعة وحرقه العامة وطافوا برأسه البلد ونادوا علیه: هذا جزاء من سبّ أصحاب رسول الله. وقد ناظرت هذا الجاهل بدار القاضي المالکي وإذا عنده شيء ممّا یقوله الرافضة الغلاة. وقد تلقّی عن أصحاب ابن مطهّر أشیاء في الکفر والزندقة - قبّحه الله وإیّاهم".
ماجرای قتل عام شیعیان جبل عامل و کسروان به سال ٧٠٥ در همین کتاب ١٤ : ٣٥ و مآخذ متعدد دیگر یادشده و فتوای ابن تیمیه در این باب در مجموعه فتاوای او (٤ : ٢٨٠ - ٢٩٨ چاپ مصر - ١٣٢٩) آمده است.
ماجرای قتل حسن بن محمد بن ابی بکر سکاکینی که در بامداد روز ٢٥ جمادی الاولی سال ٧٤٤ به جرم تشیع در بازار اسب فروشان دمشق گردن زده شد در الدرر الکامنة ٢ : ٣٤ چنین است:
" حسن بن محمد بن أبي بکر السکاکیني: کان أبوه فاضلاً في عدة علوم متشیعاً من غیر سبّ ولا غلو وستأتي ترجمته، فنشأ ولده هذا غالیاً في الرفض، فثبت علیه ذلك عند القاضي شرف الدین المالکي بدمشق وثبت علیه أنه أکفر الشیخین وقذف ابنتهما ونسب جبریل إلی الغلط في الرسالة إلی غیر ذلك، فحکم بزندقته وبضرب عنقه، فضربت عنقه بسوق الخیل حادي عشر جمادی الأولی سنة ٧٤٤ ."
ابن کثیر نیز در وقایع سال ٧٤٤ (١٤ : ٢١١) این ماجرا را ثبت کرده و می گوید:
"وفي صبیحة یوم الاثنین الحادي و العشرین منه قتل بسوق الخیل حسن بن الشیخ السکاکیني علی ما ظهر منه من الرفض الدال علی الکفر المحض. شهد علیه عند القاضي شرف الدین المالکي بشهادات کثیرة تدل علی کفره وأنه رافضي جلد، فمن ذلك تکفیر الشیخین رضي الله عنهما وقذفه أمي المؤمنین عائشة وحفصة رضي الله عنهما، وزعم أن جبریل غلط فأوحی إلی محمد وإنما کان مرسلاً إلی علي، وغیر ذلك من الأقوال الباطلة القبیحة، قبّحه الله وقد فعل. وکان والده الشیخ محمد السکاکیني یعرف مذهب الرافضة والشیعة جیّداً، وکانت له أسئلة علی مذهب أهل الجبر ونظم في ذلك قصیدة أجابه فیها شیخنا الإمام العلامة شیخ الإسلام ابن تیمیة رحمه الله. وذکر غیر واحد من أصحاب الشیخ أن السکاکیني ما مات حتی رجع عن مذهبه وصار إلی قول أهل السنة، والله أعلم. وأخبرت أن ولده حسناً هذا القبیح کان قد أراد قتل أبیه لمّا أظهر السنّة."
همو در ذیل وقایع سال ٧٢١ از همین کتاب (١٤ : ١٠٠- ١٠١) سرگذشت پدر این مقتول را آورده و از قتل فرزند وی یاد می کند:
"الشیخ الفاضل شمس الدین أبو عبدالله محمد بن أبي بکر بن أبي القاسم الهمداني، أبوه الصالحي، المعروف بالسکاکیني: ولد سنة ٦٣٥ بالصالحیة وقرأ بالروایات واشتغل في مقدمة في النحو ونظم قویاً وسمع الحدیث، وخرّج له الفخر ابن البعلبکي جزءاً عن شیوخه، ثمّ دخل في التشیّع فقرأ علی أبي صالح الحلي شیخ الشیعة وصحب عدنان وقرأ علیه أولاده، وطلبه أمیر المدینة النبویة الأمیر منصور بن جماز 1منصور بن جماز بن شیحه حسینی، امیر مدینه از سال ٧٠٠ تا رمضان ٧٢٥ که در حدود هفتاد سالگی کشته شد. شرح حال او در التحفة اللطیفة سخاوی، الدرر الکامنة ابن حجر ، سلوک مقریزی و منابع دیگر هست. او پدر جماز بن منصور حسینی است که در ربیع الاول سال ٧٥٩ به مصر رفت و با فرمانی از الملک الناصر حسن بن محمد بن قلاوون (٧٥٥ - ٧٦٢) به امارت مدینه نصب گردید. اما چون شیعه امامی بود و از همان آغاز نسبت به آنان گرایش نشان داده، تنی چند از آنان را در مناصب عالی حکومتی گمارد و منصب قضا را نیز به آنان باز گرداند همان ناصر دو نفر را در پوشش حجاج، همراه موکب حج که همه ساله خلعتی نیز برای امیر مدینه می آوردند، فرستاد که با استفاده از فرصت در موقعی که می خواست خلعت ارسالی ناصر را بپوشد او را غافلگیر کرده و کشتند. تفصیل ماجرا در التحفة اللطیفة سخاوی، البدایة و النهایة ابن کثیر، سلوک مقریزی و جز اینها هست. فأقام عنده نحواً من سبع سنین، ثمّ عاد إلی دمشق وقد ضعف وثقل سمعه. وله سؤال في الجبر أجابه به الشیخ تقي الدین ابن تیمیة، وکّل فیه عنه غیره، وظهر له بعد موته کتاب فیه انتصار للیهود وأهل الأدیان الفاسدة فغسله تقي الدین السبکي لمّا قدم دمشق قاضیاً، وکان بخطّه. ولمّا مات لم یشهد جنازته القاضي شمس الدین ابن مسلم. توفي یوم الجمعة سادس عشر صفر ودفن بسفح قاسیون. وقتل ابنه قیماز (کذا) علی قذفه أمهات المؤمنین عائشة وغیرها، رضي الله عنهنّ وقبّح قاذفهنّ."
سرگذشت سکاکینی پدر در الدرر الکامنة ٣ : ٤١٠-٤١١ نیز هست:
"محمد بن أبي بکر بن أبي القاسم الهمذاني ثمّ الدمشقي السکاکیني الشیعي: ولد سنة ٦٣٥ بدمشق وطلب الحدیث وتأدّب وسمع وهو شابّ من إسماعیل ابن العراقي والرشید بن مسلمة ومکّي بن علان في آخرین، وتلا بالسبع . . . وأقعد في صناعة السکاکین عند شیخ رافضي فأفسد عقیدته فأخذ عن جماعة من الإمامیة، وله نظم وفضائل وردّ علی العفیف التلمساني في الاتحاد، وأمّ بقریة جسرین مدة، وأقام بالمدینة النبویة عند أمیرها منصور بن جماز مدة طویلة، ولم یحفظ له سبّ في الصحابة بل له نظم في فضائلهم، إلا أنّه کان یناظر علی القدر وینکر الجبر، وعنده تعبد وسعة علم. قال ابن تیمیة: هو ممّن یتسنّن به الشیعي ویتشیّع به السنّي. وقال الذهبي: کان حلو المجالسة ذکیاً عالماً فیه اعتزال وینطوي علی دین وإسلام وتعبّد. سمعنا منه، وکان صدیقاً لأبي، وکان ینکر الجبر ویناظر علی القدر، ویقال إنه رجع في آخر عمره، ونسخ صحیح البخاري. ووجد بعد موته بمدّة في سنة ٧٥٠ بخطّّ یشبه خطّه کتاب یسمّی "الطرائف في معرفة الطوائف" 2همان کتاب معروف سید ابن طاوس . یتضمّن الطعن علی دین الإسلام، وأورد فیه أحادیث مشکلة وتکلّم علی متونها بکلام عارف بما یقول، إلا أنّ وضع الکتاب یدلّ علی زندقة فیه، وقال في آخره: "وکتبه مصنّفه عبد الحمید بن داود المصري"، وهذا الاسم لا وجود له، وشهد جماعة من أهل دمشق أنه خطّه، فأخذه تقي الدین السبکي عنده وقطعه في اللیل وغسله بالماء. ونسب إلیه عماد الدین ابن کثیر الأبیات التي أولها: "أیا معشر الإسلام ذمّي دینکم" ـ الأبیات. ومات هذا السکاکیني في صفر سنة ٧٢١."
از موارد دیگر قتل شیعیان در دمشق در میانه قرن هشتم اعدام محمود بن ابراهیم بن محمد شیرازی از مجاوران مدرسه ابو عمر در دمشق بود که در جمادی الآخرة سال ٧٦٦ به جرم تشیع در آن شهر کشته شد (الدرر الکامنة ٤: ٣٢١). ابن کثیر در وقایع سال مزبور (١٤ : ٣١٠) ماجرا را با شرح بیشتری دارد:
"قتل الرافضي الخبیث: وفي یوم الخمیس سابع عشره (أي ربیع الأول) أول النهار وجد رجل بالجامع الأموي إسمه محمود بن إبراهیم الشیرازي وهو یسبّ الشیخین ویصرح بلعنهما، فرفع إلی القاضي المالکي قاضي القضاة جمال الدین المسلاتي فاستتابه عن ذلك وأحضر الضرّاب، فأول ضربة قال: لا إله إلا الله علي ولي الله، ولمّا ضرب الثانیة
لعن أبا بکر وعمر، فالتهمه العامة فأوسعوه ضرباً مبرحاً بحیث کاد یهلك، فجعل القاضي یستکفّهم عنه فلم یستطع ذلك فجعل الرافضي یسبّ ویلعن الصحابة وقال: کانوا علی الضلال. فعند ذلك حمل إلی نائب السلطنة وشهد علیه قوله بأنهم کانوا علی الضلالة. فعند ذلك حکم علیه القاضي بإراقة دمه. فأخذ إلی ظاهر البلد فضربت عنقه وأحرقته العامة، قبّحه الله. وکان ممن یقرأ بمدرسة أبي عمر ثمّ ظهر علیه الرفض، فسجنه الحنبلي أربعین یوماً فلم ینفع ذلك وما زال یصرّح في کلّ موطن یأمر فیه بالسبّ، حتی کان یومه هذا أظهر مذهبه في الجامع وکان سبب قتله، قبّحه الله [کما قبّح من کان قبله وقتل بقتله في سنة خمس وخمسین (یعني علي بن أبي الفضل الحلّي)] ."
ابن کثیر در وقایع سال ٧٦١ (٢٦ : ٢٧٣) نیز از قتل شخصی به نام محمد زباله در روز دوشنبه ٢٦ رمضان خبر می دهد و می گوید : "ذکر عنه أنه کان یکثر الصلاة والصیام، ومع هذا یصدر منه أقوال بشعة في حقّ أبي بکر وعمر وعائشة أمّ المؤمنین وفي حقّ النبي صلّی الله علیه وسلّم، فضربت عنقه أیضاً في هذا الیوم في سوق الخیل، ولله الحمد والمنّة !".
امروز دیدم در وب سایت خود متن یک سخنرانی استاد عالی مقام مدرسی طباطبائی را گذاشته بودید. من این مقاله را قبلاً در مجموعه مقالات تاریخی قدیم استاد که در کتابخانه دانشگاه ما هست دیده بودم. به نظرم رسید کمبودی در مقاله هست. پس از مراجعه معلوم شد قسمت پیوست مقاله را که در آخر آن چاپ شده ندارید. لذا آن را اسکن کرده به پیوست می فرستم.
با احترام .
حمید فریدزاده دانشجوی دانشگاه کلن آلمان
حمید فریدزاده دانشجوی دانشگاه کلن آلمان
بعد التحریر - نام این شیعه مظلوم که قتل او در دمشق در روز پنج شنبه ١٩ جمادی الاولی ٧٥٥ موضوع فتوای طولانی تقی الدین سبکی است علی بن ابی الفضل بن محمد بن حسین بن کثیر حلی بود. ابن حجر در الدرر الکامنه ٣ : ٩٥ شرح زیر را در باره او آورده است:
"علي بن أبي الفضل بن محمد بن حسین الحلي الرافضي. قدم دمشق فأظهر الرفض وجاهر به، حتی دخل الجامع الأموی رافعاً صوته بسبّ أول من ظلم آل محمد، وکان الناس حینئذٍ في صلاة الظهر، فأخذ وأقیم بین یدي السبکی، فسأله: من تعني؟ قال: أبوبکر الصدیق. ثمّ رفع صوته فقال: لعن الله فلاناً وفلاناً ـ وذکر الخلفاء الثلاثة الراشدین بأسمائهم وعطف علیهم معاویة ویزید وکرّر ذلك. فأمر به إلی السجن، ثمّ أحضره بعد ففرض علیه التوبة فامتنع، فعقد له مجلس فأمر المالکي بضربه بالسیاط فلم یرجع، وأعید علیه ذلك مراراً وهو یبالغ في ما هو فیه من السبّ واللعن الصریح، فحکم المالکي بسفك دمه، وذلك في تاسع عشر جمادی الأولی سنة ٧٥٥ فقتل وأحرق العامة جسده وطیف برأسه."
ابن کثیر نیز در وقایع همان سال از البدایة والنهایة ٤ : ٢٥٠ می نویسد:
" في یوم الاثنین السادس عشر من جمادی الأولی اجتاز رجل من الروافض من أهل الحلّة بجامع دمشق وهو یسبً أول من ظلم آل محمد ویکرّر ذلك لایفتر، ولم یصلّ مع الناس ولا صلّی علی الجنازة الحاضرة، علی أن الناس في الصلاة وهو یکرّر ذلك ویرفع صوته به. فلمّا فرغنا من الصلاة نبّهت علیه الناس فأخذوه، وإذاً قاضي القضاة الشافعي في تلك الجنازة حاضر مع الناس. فجئت إلیه واستنطقته: من الذي ظلم آل محمد؟ فقال: أبوبکر الصدیق. ثمّ قال جهرة والناس یسمعون: لعن الله أبابکر وعمر وعثمان ومعاویة ویزید، وأعاد ذلك مرّتین، فأمر به الحاکم إلی السجن. ثمّ استحضره المالکي وجلده بالسیاط، وهو مع ذلك یصرخ بالسبّ واللعن والکلام الّذي لا یصدر إلا عن شقي. واسم هذا اللعین علي بن أبي الفضل بن محمد بن حسین بن کثیر قبّحه الله وأخزاه. ثمّ لمّا کان یوم الخمیس تاسع عشرة عقد له مجلس بدار السعادة وحضر القضاة الأربعة وطلب إلی هنالك، فقدّر الله أن حکم نائب المالکي بقتله، فأخذ سریعاً فضرب عنقه تحت القلعة وحرقه العامة وطافوا برأسه البلد ونادوا علیه: هذا جزاء من سبّ أصحاب رسول الله. وقد ناظرت هذا الجاهل بدار القاضي المالکي وإذا عنده شيء ممّا یقوله الرافضة الغلاة. وقد تلقّی عن أصحاب ابن مطهّر أشیاء في الکفر والزندقة - قبّحه الله وإیّاهم".
ماجرای قتل عام شیعیان جبل عامل و کسروان به سال ٧٠٥ در همین کتاب ١٤ : ٣٥ و مآخذ متعدد دیگر یادشده و فتوای ابن تیمیه در این باب در مجموعه فتاوای او (٤ : ٢٨٠ - ٢٩٨ چاپ مصر - ١٣٢٩) آمده است.
ماجرای قتل حسن بن محمد بن ابی بکر سکاکینی که در بامداد روز ٢٥ جمادی الاولی سال ٧٤٤ به جرم تشیع در بازار اسب فروشان دمشق گردن زده شد در الدرر الکامنة ٢ : ٣٤ چنین است:
" حسن بن محمد بن أبي بکر السکاکیني: کان أبوه فاضلاً في عدة علوم متشیعاً من غیر سبّ ولا غلو وستأتي ترجمته، فنشأ ولده هذا غالیاً في الرفض، فثبت علیه ذلك عند القاضي شرف الدین المالکي بدمشق وثبت علیه أنه أکفر الشیخین وقذف ابنتهما ونسب جبریل إلی الغلط في الرسالة إلی غیر ذلك، فحکم بزندقته وبضرب عنقه، فضربت عنقه بسوق الخیل حادي عشر جمادی الأولی سنة ٧٤٤ ."
ابن کثیر نیز در وقایع سال ٧٤٤ (١٤ : ٢١١) این ماجرا را ثبت کرده و می گوید:
"وفي صبیحة یوم الاثنین الحادي و العشرین منه قتل بسوق الخیل حسن بن الشیخ السکاکیني علی ما ظهر منه من الرفض الدال علی الکفر المحض. شهد علیه عند القاضي شرف الدین المالکي بشهادات کثیرة تدل علی کفره وأنه رافضي جلد، فمن ذلك تکفیر الشیخین رضي الله عنهما وقذفه أمي المؤمنین عائشة وحفصة رضي الله عنهما، وزعم أن جبریل غلط فأوحی إلی محمد وإنما کان مرسلاً إلی علي، وغیر ذلك من الأقوال الباطلة القبیحة، قبّحه الله وقد فعل. وکان والده الشیخ محمد السکاکیني یعرف مذهب الرافضة والشیعة جیّداً، وکانت له أسئلة علی مذهب أهل الجبر ونظم في ذلك قصیدة أجابه فیها شیخنا الإمام العلامة شیخ الإسلام ابن تیمیة رحمه الله. وذکر غیر واحد من أصحاب الشیخ أن السکاکیني ما مات حتی رجع عن مذهبه وصار إلی قول أهل السنة، والله أعلم. وأخبرت أن ولده حسناً هذا القبیح کان قد أراد قتل أبیه لمّا أظهر السنّة."
همو در ذیل وقایع سال ٧٢١ از همین کتاب (١٤ : ١٠٠- ١٠١) سرگذشت پدر این مقتول را آورده و از قتل فرزند وی یاد می کند:
"الشیخ الفاضل شمس الدین أبو عبدالله محمد بن أبي بکر بن أبي القاسم الهمداني، أبوه الصالحي، المعروف بالسکاکیني: ولد سنة ٦٣٥ بالصالحیة وقرأ بالروایات واشتغل في مقدمة في النحو ونظم قویاً وسمع الحدیث، وخرّج له الفخر ابن البعلبکي جزءاً عن شیوخه، ثمّ دخل في التشیّع فقرأ علی أبي صالح الحلي شیخ الشیعة وصحب عدنان وقرأ علیه أولاده، وطلبه أمیر المدینة النبویة الأمیر منصور بن جماز 1منصور بن جماز بن شیحه حسینی، امیر مدینه از سال ٧٠٠ تا رمضان ٧٢٥ که در حدود هفتاد سالگی کشته شد. شرح حال او در التحفة اللطیفة سخاوی، الدرر الکامنة ابن حجر ، سلوک مقریزی و منابع دیگر هست. او پدر جماز بن منصور حسینی است که در ربیع الاول سال ٧٥٩ به مصر رفت و با فرمانی از الملک الناصر حسن بن محمد بن قلاوون (٧٥٥ - ٧٦٢) به امارت مدینه نصب گردید. اما چون شیعه امامی بود و از همان آغاز نسبت به آنان گرایش نشان داده، تنی چند از آنان را در مناصب عالی حکومتی گمارد و منصب قضا را نیز به آنان باز گرداند همان ناصر دو نفر را در پوشش حجاج، همراه موکب حج که همه ساله خلعتی نیز برای امیر مدینه می آوردند، فرستاد که با استفاده از فرصت در موقعی که می خواست خلعت ارسالی ناصر را بپوشد او را غافلگیر کرده و کشتند. تفصیل ماجرا در التحفة اللطیفة سخاوی، البدایة و النهایة ابن کثیر، سلوک مقریزی و جز اینها هست. فأقام عنده نحواً من سبع سنین، ثمّ عاد إلی دمشق وقد ضعف وثقل سمعه. وله سؤال في الجبر أجابه به الشیخ تقي الدین ابن تیمیة، وکّل فیه عنه غیره، وظهر له بعد موته کتاب فیه انتصار للیهود وأهل الأدیان الفاسدة فغسله تقي الدین السبکي لمّا قدم دمشق قاضیاً، وکان بخطّه. ولمّا مات لم یشهد جنازته القاضي شمس الدین ابن مسلم. توفي یوم الجمعة سادس عشر صفر ودفن بسفح قاسیون. وقتل ابنه قیماز (کذا) علی قذفه أمهات المؤمنین عائشة وغیرها، رضي الله عنهنّ وقبّح قاذفهنّ."
سرگذشت سکاکینی پدر در الدرر الکامنة ٣ : ٤١٠-٤١١ نیز هست:
"محمد بن أبي بکر بن أبي القاسم الهمذاني ثمّ الدمشقي السکاکیني الشیعي: ولد سنة ٦٣٥ بدمشق وطلب الحدیث وتأدّب وسمع وهو شابّ من إسماعیل ابن العراقي والرشید بن مسلمة ومکّي بن علان في آخرین، وتلا بالسبع . . . وأقعد في صناعة السکاکین عند شیخ رافضي فأفسد عقیدته فأخذ عن جماعة من الإمامیة، وله نظم وفضائل وردّ علی العفیف التلمساني في الاتحاد، وأمّ بقریة جسرین مدة، وأقام بالمدینة النبویة عند أمیرها منصور بن جماز مدة طویلة، ولم یحفظ له سبّ في الصحابة بل له نظم في فضائلهم، إلا أنّه کان یناظر علی القدر وینکر الجبر، وعنده تعبد وسعة علم. قال ابن تیمیة: هو ممّن یتسنّن به الشیعي ویتشیّع به السنّي. وقال الذهبي: کان حلو المجالسة ذکیاً عالماً فیه اعتزال وینطوي علی دین وإسلام وتعبّد. سمعنا منه، وکان صدیقاً لأبي، وکان ینکر الجبر ویناظر علی القدر، ویقال إنه رجع في آخر عمره، ونسخ صحیح البخاري. ووجد بعد موته بمدّة في سنة ٧٥٠ بخطّّ یشبه خطّه کتاب یسمّی "الطرائف في معرفة الطوائف" 2همان کتاب معروف سید ابن طاوس . یتضمّن الطعن علی دین الإسلام، وأورد فیه أحادیث مشکلة وتکلّم علی متونها بکلام عارف بما یقول، إلا أنّ وضع الکتاب یدلّ علی زندقة فیه، وقال في آخره: "وکتبه مصنّفه عبد الحمید بن داود المصري"، وهذا الاسم لا وجود له، وشهد جماعة من أهل دمشق أنه خطّه، فأخذه تقي الدین السبکي عنده وقطعه في اللیل وغسله بالماء. ونسب إلیه عماد الدین ابن کثیر الأبیات التي أولها: "أیا معشر الإسلام ذمّي دینکم" ـ الأبیات. ومات هذا السکاکیني في صفر سنة ٧٢١."
از موارد دیگر قتل شیعیان در دمشق در میانه قرن هشتم اعدام محمود بن ابراهیم بن محمد شیرازی از مجاوران مدرسه ابو عمر در دمشق بود که در جمادی الآخرة سال ٧٦٦ به جرم تشیع در آن شهر کشته شد (الدرر الکامنة ٤: ٣٢١). ابن کثیر در وقایع سال مزبور (١٤ : ٣١٠) ماجرا را با شرح بیشتری دارد:
"قتل الرافضي الخبیث: وفي یوم الخمیس سابع عشره (أي ربیع الأول) أول النهار وجد رجل بالجامع الأموي إسمه محمود بن إبراهیم الشیرازي وهو یسبّ الشیخین ویصرح بلعنهما، فرفع إلی القاضي المالکي قاضي القضاة جمال الدین المسلاتي فاستتابه عن ذلك وأحضر الضرّاب، فأول ضربة قال: لا إله إلا الله علي ولي الله، ولمّا ضرب الثانیة
لعن أبا بکر وعمر، فالتهمه العامة فأوسعوه ضرباً مبرحاً بحیث کاد یهلك، فجعل القاضي یستکفّهم عنه فلم یستطع ذلك فجعل الرافضي یسبّ ویلعن الصحابة وقال: کانوا علی الضلال. فعند ذلك حمل إلی نائب السلطنة وشهد علیه قوله بأنهم کانوا علی الضلالة. فعند ذلك حکم علیه القاضي بإراقة دمه. فأخذ إلی ظاهر البلد فضربت عنقه وأحرقته العامة، قبّحه الله. وکان ممن یقرأ بمدرسة أبي عمر ثمّ ظهر علیه الرفض، فسجنه الحنبلي أربعین یوماً فلم ینفع ذلك وما زال یصرّح في کلّ موطن یأمر فیه بالسبّ، حتی کان یومه هذا أظهر مذهبه في الجامع وکان سبب قتله، قبّحه الله [کما قبّح من کان قبله وقتل بقتله في سنة خمس وخمسین (یعني علي بن أبي الفضل الحلّي)] ."
ابن کثیر در وقایع سال ٧٦١ (٢٦ : ٢٧٣) نیز از قتل شخصی به نام محمد زباله در روز دوشنبه ٢٦ رمضان خبر می دهد و می گوید : "ذکر عنه أنه کان یکثر الصلاة والصیام، ومع هذا یصدر منه أقوال بشعة في حقّ أبي بکر وعمر وعائشة أمّ المؤمنین وفي حقّ النبي صلّی الله علیه وسلّم، فضربت عنقه أیضاً في هذا الیوم في سوق الخیل، ولله الحمد والمنّة !".
۱.
منصور بن جماز بن شیحه حسینی، امیر مدینه از سال ٧٠٠ تا رمضان ٧٢٥ که در حدود هفتاد سالگی کشته شد. شرح حال او در التحفة اللطیفة سخاوی، الدرر الکامنة ابن حجر ، سلوک مقریزی و منابع دیگر هست. او پدر جماز بن منصور حسینی است که در ربیع الاول سال ٧٥٩ به مصر رفت و با فرمانی از الملک الناصر حسن بن محمد بن قلاوون (٧٥٥ - ٧٦٢) به امارت مدینه نصب گردید. اما چون شیعه امامی بود و از همان آغاز نسبت به آنان گرایش نشان داده، تنی چند از آنان را در مناصب عالی حکومتی گمارد و منصب قضا را نیز به آنان باز گرداند همان ناصر دو نفر را در پوشش حجاج، همراه موکب حج که همه ساله خلعتی نیز برای امیر مدینه می آوردند، فرستاد که با استفاده از فرصت در موقعی که می خواست خلعت ارسالی ناصر را بپوشد او را غافلگیر کرده و کشتند. تفصیل ماجرا در التحفة اللطیفة سخاوی، البدایة و النهایة ابن کثیر، سلوک مقریزی و جز اینها هست.
۲.
همان کتاب معروف سید ابن طاوس .
نویسنده:
سید محسن موسوی اصفهانی